Bazylika kolegiacka św. Piotra i Pawła w Kruszwicy

Kolegiata św. Piotra i Pawła oraz Narodzenia NMP w Kruszwicy – jeden z najlepiej zachowanych zabytków architektury romańskiej w Polsce znajdujący się w Kruszwicy.

Budowla zachowała prawie nienaruszony układ przestrzenny i bryłę, poza przebudowaną w XVI wieku fasadą zachodnią. Wnętrze w całej swej surowości i prostocie form w wysokim stopniu nosi cechy autentycznej bazyliki romańskiej. Czas budowy kolegiaty w Kruszwicy to lata 1120–1140. Pierwotnie była prawdopodobnie siedzibą biskupstwa, które około 1148 przeniesiono do Włocławka. Kolegiata jest trójnawową, filarową bazyliką zbudowaną na planie krzyża łacińskiego. Wzniesioną ją z granitu i piaskowca. Posiada pięć absyd o różnej wielkości i jedną ceglaną wieżę.